طرحواره و انتخاب همسر
یکی از دلایل مهم تداوم طرح واره ها ( Schema) و به تبع آن مشکلات افراد انتخاب همسر است. در رویکرد طرح واره این مفروضه وجود دارد که افراد بر اساس طرح واره هایشان دست به انتخاب همسر می زنند. به عبارتی طرح واره ها باعث می شوند که افراد معیارهای خاصی برای انتخاب همسر در نظر بگیرند.
به عنوان مثال ممکن است فردی که در اثر تجارب ناگوار دوران کودکی از مهر, محبت و صمیمیت محروم شده است در حال حاضر در سنین بزرگسالی بیشتر به سمت کسانی گرایش پیدا می کند که بی مهر و عاطفه اند. به همین دلیل طرح واره می تواند راهنمای خوبی برای بحث مشاوره ی ازدواج باشد.
به عبارتی شاید بتوان معیارهای انتخاب همسر را به دو دسته تقسیم کرد:
1- یک دسته از این معیارها بسیار منطقی جلوه می کنند. ممکن است با شنیدن این معیارها از هوشمندی و آینده اندیشی فرد لذت ببرید.
2- اما دسته ی دیگری از معیارهای انتخاب همسر در سطح غیر هوشیار عمل می کنند و ماحصل طرح واره ها به شمار می روند. این معیارها زمانی در فرآیند انتخاب همسر نقش بازی می کنند که طرح واره فعال شده باشد. تعارض و ناهم خوانی بین معیارهای منطقی و معیارهای برخاسته از طرح واره یاد آور این بیت است:
چشم اگر این است و ابرو این و ناز و عشوه این
الوداع ای زهد و تقوی, الفراق ای عقل و دین
طبق این مدل نیازهای هیجانی اساسی افراد در خانواده ی اصلی به اندازه ی کافی برآورده نمی شود و نتیجه این ناکامی نیز همانا شکل گیری طرح واره در ذهن فرد است. فرد طبق این طرح واره برای رفتارها, ظاهر و شیوه ی برخورد همسرش ملاک ها و معیارهایی در نظر می گیرد. اگر همسرش طبق این معیارها عمل کند,اوضاع بر وفق مراد است. اما اگر همسرش طبق این معیارها عمل نکند مسائل و مشکلات ارتباطی شروع می شود. طرح واره ها عامل مهمی در شیوه ی برخورد با مشکلات ارتباطی محسوب می شوند.
این فرآیند با چهار حلقه ی معیوب تکمیل می شود:
۱-شیوه های ناکارآمد کنار آمدن با مشکلات ارتباطی اگرچه ممکن است موقتا باعث کاهش مشکلات شوند, اما در دراز مدت باعث تقویت مشکلات می گردند.
۲-شیوه های ناکارآمد کنار آمدن با مشکلات باعث تایید و تقویت طرح واره می شوند.
۳-مشکلات ارتباطی فعلی با همسر باعث یادآوری مشکلات ارتباطی زوجین با والدین شان می شوند.
۴-اگرچه در دوران کودکی نیازهای هیجانی اساسی افراد برآورده نشده است, در حال حاضر و در رابطه با همسر نیز کماکان در بر همان پاشنه می چرخد.
طرح واره ها از طریق شش ساز و کار مشخص باعث می شوند که حال و هوای عاطفی حاکم بر رابطه ی افراد با والدینشان به رابطه ی فعلی با همسرشان نیز منتقل شود. این شش سازو کار عبارتند از:
۱-معیارهایی برای انتخاب همسر
۲-معیارهایی برای رفتارهای همسر
۳-تعیین مرز بین خود با همسر
۴-تعیین مرز بین خانواده ی فعلی با خانواده ی خود
۵-تعیین مرز بین خانواده ی فعلی با خانواده ی همسر
۶-شیوه های مقابله با مشکلات متداول زندگی مشترک
